Nếu bạn nghi ngờ có phần mềm spyware được cài đặt trong máy tình của mình, thì tốt nhất là hãy kiểm tra hệ thống với những phần mềm chuyên dụng. Tuy nhiên, phần lớn các chương trình Anti Spyware đều có thu phí, và chỉ những bản cài đặt đã trả phí mới có đầy đủ tính năng. Tuy nhiên đã có một công cụ tuyệt vời khác, đó là phần mềm Spybot - Search and Destroy (S&D). Nó có thể loại bỏ chúng ra khỏi máy tính của bạn một cách nhanh chóng và dễ dàng, và trên hết, nó hòan toàn miễn phí. Thêm vào đó, Spybot còn có cả những phiên bản dành cho các hệ điều hành của các thiết bị di động như Symbians, Windows Mobile… Thậm chí, trang chủ của chương trình còn hỗ trợ tiếng Việt, do đó, bạn có thể tìm hiểu thêm các kiến thức về bảo mật máy tính ngay trang của chương trình tại : http://www.safer-networking.org/vi/spybotsd/index.html

Những hướng dẫn dưới đây sẽ cho bạn biết làm thế nào sử dụng chương trình Spybot - S&D để loại bỏ những chương trình nguy hiểm ra khỏi máy tình .

Lưu ý : mặc dù vậy, đôi lúc một số Spyware lại tạo ra các mỗi liên kết chặt chẽ trong các phần mềm mà bạn sử dụng, do đó sau khi bạn loại bỏ chúng ra khỏi hệ thống, thì phần mềm đó có thể sẽ không thực hiện chức năng một cách chính xác . Vì thế hãy cẩn thận với những gì mà bạn muốn loại bỏ

Cách cài đặt Spybot – Search and Destroy:

- Đầu tiên, bạn download chương trình tại http://www.safer-networking.org/en/mirrors/index.html

- Sau khi quá trình download hoàn thành, kích chuột hai lần vào file đã download để bắt đầu cài đặt. Theo những lựa chọn đã được mặc định , đồng ý với những  yêu cầu dành cho người sử dụng , và nhấn vào ô Next cho đến khi xuất hiện bảng Select Additional Tasks 

- Để chắc chắn bạn đánh dấu vào ô cuối cùng "Use system settings protection (Tea Timer)" . Sau khi bạn đã đánh dấu vào ô đó thì tất cả các ô còn lại sẽ tự động được đánh dấu  . Trước khi bạn tiếp tục bước tiếp theo, tôi sẽ giải thích cho bạn những lựa chọn cố định đó làm chức năng gì

+  SDHelper : Tiện ích này này sẽ quản lí trình duyệt Internet Explorer và ngăn chặn không cho trình duyệt download các chương trình phá hoại

+ TeaTimer : Tiện ích này sẽ luôn luôn hoạt động trên hệ thống của bạn dưới dạng ẩn và thông báo cho bạn những thay đổi của hệ thống trước khi có chuyện gì xảy ra

Chú ý : Nếu bạn đánh dấu vào tùy chọn TeaTimer và đã có một chương trình khác có cùng chức năng với Spybot, chẳng hạn như SpywareGuard , chúng sẽ đồng thời làm việc, và bạn sẽ nhận được thông báo từ cả hai chương trình . Nếu bạn ko muốn nhận được hai thông báo và bạn chỉ chọn sử dụng chương trình Spybot-S&D TeaTimer và gở bõ những chương trình có cùng tính năng tương tự.

- Khi bạn đã sẵn sàng, bạn có thể nhấn ô Next và sau đó nhấn vào ô install để bắt đầu quá trình cài đặt . Khi quá trình cà đặt hoàn thành bạn sẽ thấy một bảng

Để chắc chắn  bạn nên đánh dấu cả hai ô như hình trên đây và sau đó nhấn Finish . Spybot-S&D sẽ bắt đầu khởi động và tiện ích TeaTimer của chương trình cũng sẽ được hoạt động trên hệ thống như một ứng dụng background.

Khởi động Spybot –Tìm kiếm và tiêu diệt spyware lần đầu tiên :

Nếu bạn để cho Spybot khởi động khi  nó hoàn thành quá trình cài đặt , chương trình sẽ được kích hoạt. Ngược lại, bạn tìm biểu tường của chương trình trên desktop và kích hoạt nó. Khi bạn sử dụng Spybot-S&D lần đầu tiên, nó sẽ yêu cầu bạn các bước để thiết lập chương trình. Bạn có thể bỏ qua các bước này, tuy nhiên, bạn nên hòan thành các bước này theo mô tả dưới đây để chương trình đạt được hiệu quả cao nhất.

- Sao lưu Registry của hệ thống

Trong bước đầu tiên , chương trình sẽ sao giúp bạn lưu registry của hệ thống để có thể phục hồi  từ nó trong tương lai nếu như có sự cố xảy ra.

Bạn kích vào ô Create registry backup. Nó sẽ thiếp lập một sao lưu cho registry của bạn và có thể mất một vài phút vì thế đừng lo âu nếu bạn cảm thấy máy mình như đang bị treo . Khi nó hoàn thành , bạn kích vào nút Next

- Cập nhật dữ liệu của Spybot - S&D

 Trong bước này bạn sẽ thấy một hộp thoại xuất hiện

Kích vào nút Search for updates. Nó sẽ làm cho Spybot kết nối với server trên Internet và xác định xem có phiên bản cập nhật mới nào của chương trình hay không. Nếu không có phiên bản nào mới cập nhật, nó sẽ thông báo cho bạn và sau đó bạn kich vào ô Next

Ngược lại thì ô Download all available updates sẽ  hiển thị và bạn chỉ việc kích vào đó .

Sau khi quá trình nâng cấp hoàn thành, bạn click vào ô Next để sang bước tiếp theo.Bước

- "Miễn dịch” Internet Explorer

Tại bước tiếp theo, bạn sẽ thấy  một bảng hiện ra

Bạn kích vào ô Immunize this system. Nó sẽ quản lí và "cách li” Internet Explorer, vì thế bạn ko cần phải chú ý đến việc download hay chạy các malware hay các chương trình có hại khác . Sau khi kích vào ô này nếu bạn  thấy hãng chữ như hình dưới đây  xuất hiện thì chứng tỏ Spybot đã làm "miễn dịch” của Internet Eplorer thành công

Bây giờ bạn kích vào ô Next và sau đó vào ô Start using this program để bắt đầu sử dụng Spybot-S&D. Phần hướng dẫn dưới đây sẽ hướng dẫn bạn cách thức sử dụng Spybot Search & Destroy để bảo vệ cho hệ thống của mình.

Sử dụng Spybot - Search & Destroy

- Sau khi bạn kích hoạt chưong trình, giao diện chính của chương trình sẽ được hiện ra

Bạn sẽ thấy một hộp thoại khác xuất hiện . Trong hộp thoại này , nó sẽ cho phép bạn kiêm tra những bản update mới của chương trình và sau đó là cho phép bạn download và cài đặt chúng . Nó rất quan trọng vì thế bạn phải thực hiện những bước này khi chạy chương trình để đảm bảo bạn có được những bản update gần đây nhất của chương trình. Nó sẽ cho phép Spybot-S&D nhận ra và loại bỏ những những phần mềm gây hại mới được thêm vào

Sau khi click vào nút Search for Updates, Spybot- S&D sẽ kết nối với server của chương trình và sẽ giới hạn nếu những update được hiển thị trong phiên bản chương trình bạn đang dùng . Nếu những có những bản update mới, chúng sẽ được hiển thị và bạn sẽ lựa chọn phương án để download chúng. Ngược lại, nó sẽ thông báo cho bạn và sẽ ko đưa ra một phương án lựa chọn nào để bạn download

Nếu có bản update mới, bạn nên download tất cả những update được hiển thị . Chương trình sẽ đưa ra những server đặt tại những địa điểm khác nhau để download. Nếu vị trí bạn ở không có trong lựa chọn thì bạn có thể chọn những địa điểm khác, gần với vị trí hiện tai. Chẳng hạn, chúng ta đang sống ở Việt Nam, nhưng lại không có server Việt Nam để bạn download thì bạn có thể chọn Server Malaysia hoặc Singapore để download bản cập nhật với tốc độ tốt nhất.

Sau đó kích vào ô Download Updates, Spybot S&D sẽ download nó , cài đặt nó và tự bản thân chương trình sẽ được khởi động lại vì thế bay giờ chương trình đang sử dụng những update mới đó

- Kiểm tra các vấn đề của hệ thống với Spybot -S&D

Tại giao diện chính của chương trình, bạn click vào tùy chọn Check for Problems để kiểm tra xem trên hệ thống của bạn có gặp vấn đề nào không. Chương trình sẽ tự động bắt đầu và tìm kiếm trên ổ cứng, Registry, và nhiều nơi khác để lần ra dấu vết của Spyware , Hijacker và nhiều chương trình nguy hiểm khác. Khi nó tìm thấy phần mềm nguy hiểm và các phần mềm gián điệp, Spybot sẽ thêm chúng vào danh sách những dữ liệu cần lọai bỏ.

Sự tìm kiếm này có thể mất một lúc , vì thế hãy làm một vài việc gì đó trong lúc chờ đợi . Trong bài viết này , Spybot S&D  biết có ít nhất 16000 hình thức khác nhau các Spyware hay Hajacker , vì thế bạn có thể hình dung taịi sao lại mất nhièu thời gian tìm kiếm đến vậy . Hình 9 dưới đây là hình ảnh Spybot-S&D đang trong quá trình tìm kiếm và quét các Spyware hay Hijacker . Hình chữ nhật màu đỏ chỉ rõ những dữ liệu hiện tại mà chương trình đang tìm kiếm và mất thời gian bao lâu để quét sạch những chương trình có hại

- Kiểm tra việc hiển thị những danh sách tìm thấy

Một khi qua trình quét hoàn thành , nó sẽ xuất hiện cho bạn một bảng thọai tương tự như hình 10 . Bảng này sẽ liệt kê tất cả các Spyware và Hijacker mà Spybot-S&D đã tìm thấy. Những danh sách được tìm thấy này được đánh dấu bởi ô màu đỏ . Những ô chữ  màu xanh cho phép chúng ta nhìn thấy những thông tin về những dữ liệu được lựa chọn sẽ được đề cập tới trong bước tiếp theo.

Spybot-S&D sẽ tự động đánh dấu vào các mục đã được phân lọai như các malware (Spyware, Hijackers, Dialers, v.v.) . Những mục khác sẽ ko được đánh dấu và nếu bạn vẫn muốn quyết định muốn loại bỏ chúng thì chúng ta sẽ bàn tới nó trong bước tiếp theo

Những mục trong danh sách được phân loại bằng các màu như sau :

+ Màu đỏ : Những mục được đánh dấu màu đỏ chỉ những chương trình malware và sẽ tự động được lựa chọn để loại bỏ bởi Spybot

+ Màu xanh : Những mục màu này là được gọi là Usage tracks . Usage tracks là những những dấu vết lưu trong hệ thống của bạn bao gồm những thông tin về những gì bạn làm trước đây trên máy tính . Thông tin đó là những lưu trữ điển hình trong usage tracks, là những dữ liệu đựợc mở lần cuối cùng , những hướng dẫn được sử dụng lần cuối, những web site mà bạn đã ghé thăm...  Việc can thiệp những mục này có thể là nguyên nhân gây ra những hậu quả không có ích đến hệ thống của bạn nếu  vì thế nếu bạn có ý định loại bỏ chúng , thì đó là một việc nên làm

+ Màu đen : Những mục này phù hợp với hệ thống cài đặt sẵn trên máy tính của bạn . Nó có thể là những file giúp đỡ mà bạn cần , những dữ liệu chia sẻ còn thiếu , những shortcut không chính xác… Bạn ko nên sửa những mục này trừ khi bạn  tuyệt đối biết chắc những việc bạn đang làm. Nó có khả năng làm cho máy tính của bạn hư hỏng nghiêm trọng nếu bạn sửa những mục sai

- Kiểm tra về những mục thông tin được kiệt kê:

Nó có khả năng cho biết những thông tin liên quan đến các mục đã được liệt kê ở trên. Ví dụ hình 11 dưới đây và tôi sẽ giải thích làm cách nào để biết những thông tin về mỗi mục.

Nếu bạn kích vào dấu + thì những thông tin sẽ hiện ra bên dưới mà những mục đặc biệt này sẽ nói cho bạn dữ liệu gì hay mục registry nào đuợc liên kết như hình trên . Trong ví dụ này , ô đánh dấu màu đỏ là tôi đang thấy những dữ liệu liên kết với Alexa Toolbar's "Related Links" mà nó được lưu trữ tại c:\windows\web\related.htm.

Nếu bạn muốn thấy những thông tin chi tiết về những mục này nghĩa là gì , bạn có thể kích vào ô được đánh dấu màu xanh trong hình 10. Nó sẽ mang đến nhiều thông tin chi tiết về những mục đặc biệt này .

- Cách sửa những dữ liệu liệt kê với Spybot -S&D

Để sửa những mục trong danh sách do chương trình liệt kê, bạn nên đánh dấu vào các ô dữ liệu mà bạn muốn sửa. Spybot S&D sẽ tự động đánh một dấu trong những malware mà nó tìm. Sau khi lựa chọn hoặc bỏ lựa chọn những chương trình mà bạn muốn loại bỏ, bạn nên kích vào ô Fix selected Problems.

Nếu bạn đang sử dụng Windows XP hay Windows ME và đang kích hoạt chức năng System Restore, Spybot - S&D sẽ thiết lập một điểm lưu trữ trước khi tiếp tục. Spybot - S&D sẽ yêu cầu bạn xác nhận có tiếp tục hay không. Nhấn vào Yes hoặc No để trả lời . Nếu bạn chọn Yes , Spybot - S&D sẽ bắt đầu quá trình loại bỏ Spyware

Đôi khi bạn sẽ gặp phải những trục trặc trong việc loại bỏ những spyware , ví dụ trong trường hợp spyware đã xâm nhập vào các phần mềm đang hoạt động trên hệ thống, lúc này, bạn sẽ thấy một hộp thoại như hình dưới đây, yêu cầu bạn xác nhận có muốn kích Spybot gỡ bỏ các ứng dụng đã bị Spyware xâm nhập trong lần khởi động tiếp theo hay không. Bạn nên trả lời là Yes, ở lần khởi động Windows tiếp theo, Spybot sẽ tự động sửa những chương trình bị Spyware xâm nhập mà nó ko thể sửa trước đó.

- Quản lí và "cách ly” IE với Spybot :
Internet Explorer sử dụng tính năng Active X của Windows, đây là tính năng mà các hacker thường khai thác để thâm nhập vào hệ thống. Do đó, Spybot sẽ giúp bạn cách li IE trước những nguy cơ có thể xảy ra này bằng cách chỉ cho phép chạy những ActiveX từ những trang web có độ tin cậy cao, bên cạnh đó, Spybot sẽ khóa tất cả những trang web có chứa những đọan mã độc đã được lưu trong dữ liệu của chương trình.

Bạn có thể quản lí danh sách những trang web bị Spybot liệt kê trong "danh sách đen” bằng cách tại giao diện chính của chương trình, bạn click vào Immuniz. Khi bạn kích vào đó bạn sẽ thấy xuất hiện một bảng thoại như hình dưới đây.

Hộp thoại này cho phép bạn quản lí những truy cập từ Internet Explorer vào những trang web chứa malware hoặc các đoạn mã độc. Nếu bạn muốn tháo bỏ tính năng này của chương trình, bạn kích vào ô Undo.Nếu bạn muốn chắc chắn rằng Spybot đã bảo vệ hoàn tòan Internet Explorer khỏi những nguy cơ bị xâm nhậm, bạn kích vào ô Check Again. Đôi khi  bạn nên làm điều này để chắc chắn bạn có sự bảo vệ kịp thời

Thêm vào đó, bạn nên đánh dấu vào ô Enable permanent blocking of bad addresses in Internet Explorer, Spybot-S&D kiểm tra việc download những chương trình thông qua Internet Explorer từ Internet để biết được chương trình đang download có thực sự an toàn hay không. Kèm theo đó là một số lựa chọn giúp cho việc sử dụng máy tính được thuận tiện. Những lựa chọn đó bao gồm :

+ Block all bad pages silently : Spybot - S&D sẽ khóa  các trang web một cách âm thầm mà không có một thông báo nào cho người sử dụng 

+ Display dialog when blocking : Spybot - S&D sẽ thông báo cho bạn khi khóa một số thứ từ nội dung của trang web.

+ Ask for blocking confirmation : Spybot - S&D  sẽ đưa ra cho bạn sự xác nhận có hay không khóa những chương trình đặc biệt hay các nội dung trên trang web.

- Hồi phục những mục đã bị Spyware xâm nhập với Spybot-S&D

Nếu bạn vừa sửa xong các mục với Spybot - S&D  trước đây và cần khôi phục lại những phần hệ thống đã bị phá hủy bởi Spyware, bạn có thể sử dụng đặc tính Recovery. Để truy cập vào đặc tính này bạn lích vào ô Recovery ở phía tay trái dọc thanh công cụ.

Để tìm lại những dữ liệu được sửa trước đây ,  đánh dấu vào các dữ liệu bạn muốn sửa và nhấn vào Recover selected items. Nó sẽ khôi phục lại những dữ liệu trước đây trên máy tính của bạn . Và hãy sử dụng đặc tính này cẩn thận vì bạn ko muốn cài đặt lại một dấu vết nào của malware trên máy tính

Để dọn dẹp những sao lưu đã được tạo ra trên máy của bạn, bạn lựa chọn những dữ liệu bạn muốn xóa bỏ bằng cách đánh dấu vào dữ liệu này và sau đó kích vào ô Purge selected items. Bạn nên sử dụng tính năng này này vì những backup này chiếm một dung lượng khá lớn trong ổ cứng.

Lời kết:

Spybot – Search & Destroy là một phần mềm bảo vệ máy tính miễn phí nhưng lại mạnh mẽ không thua gì các phần mềm có trả phí khác, thậm chí, một số tính năng của nó lại còn vượt trội hơn so với các phần mềm khác. Thêm vào đó, Spybot còn có cả phiên bản dành cho các hệ điều hành của các thiết bị di động như Symbians, Windows Mobile…, ngoài ra Spybot còn hỗ trợ rất nhiều ngôn ngữ khác nhau, trong đó có cả tiếng Việt (nhưng rất tiếc không rõ vì lí do gì mà file ngôn ngữ tiếng Việt trên trang chủ của Spybot đã bị xóa).

Spybot-S&D là một công cụ mà bạn nên có trên máy tính của mình để hệ thống được bảo vệ tốt hơn trước những cặp mắt nhòm ngó của các Hacker. Một hạn chế duy nhất của Spybot, đó là nó không hỗ trợ việc bảo vệ chống lại Virus mà chỉ có thể chống lại các phần mềm gián điệp. Quả là một điều đáng tiếc.